Leer over het ontstaan en hoe je deze angsten kunt overwinnen

Angst is een slimme, maar soms té enthousiaste lijfwacht. Hij wil je beschermen, maar schiet geregeld in de stress op momenten waarop je dat níét nodig hebt — zoals tijdens turbulentie of in de tandartsstoel. Hoewel vliegangst en tandartsangst twee totaal verschillende situaties lijken, hebben ze opvallend veel gemeen. Ze komen uit dezelfde psychologische keuken en reageren op dezelfde knoppen in ons systeem.

In dit artikel duiken we dieper in het mechanisme achter angst, en laten we zien waar beide angsten elkaar raken én waar ze van elkaar verschillen. En goed nieuws: dezelfde aanpak werkt vaak voor beide.

Wat gebeurt er in je brein bij angst?

Angst is een oeroud alarmsysteem. Je amygdala* scant continu op gevaar — vroeger ideaal bij een loslopende sabeltandtijger, tegenwoordig iets minder handig bij een onschuldige turbulentie of een tandarts die het spiegeltje pakt.

Bij angst gebeurt het volgende:

• De amygdala* roept “PANIEK!”, zelfs als de situatie veilig is.

• Je lichaam produceert stresshormonen.

• Je voelt spanning, hartkloppingen, soms misselijkheid.

• Je brein interpreteert die lichamelijke signalen als bewijs dat er écht gevaar is.

Zo ontstaat een vicieuze cirkel: lichamelijke stress → angstige gedachten → nog meer stress. En precies die cirkel zie je bij zowel vliegangst als tandartsangst.

Overeenkomsten tussen vliegangst en tandartsangst

1. Controleverlies staat centraal

Zowel in het vliegtuig als in de tandartsstoel geef je een groot deel van de controle uit handen. Je kunt niet uitstappen, je kunt niet weglopen, je moet “het ondergaan”. Mensen die angstgevoelig zijn, voelen die onvrijheid extra sterk.

2. Je lichaam speelt de hoofdrol

Angst maakt je hyperalert. Je let op elke hartslag, elke ademhaling, elk geluid. In situaties waarin je toch al stil moet zitten — vliegtuig of behandelstoel — wordt die lichamelijke spanning nóg merkbaarder, waardoor de angst versterkt.

3. Het brein bedenkt rampscenario’s

Van “Het vliegtuig stort neer” tot “De tandarts doet me pijn”: angstige gedachten zijn zelden subtiel. Ze zijn alsof je brein auditie doet voor een rampenfilm.

4. De oorsprong ligt vaak in een nare ervaring

Een heftige vlucht, een pijnlijke behandeling of een ongevoelige tandarts uit het verleden — het brein onthoudt dat soort ervaringen extra scherp. En wat het brein onthoudt, probeert het te vermijden.

5. De oplossing volgt dezelfde route

De aanpak voor beide soorten angst lijkt sterk op elkaar:

• Duidelijke uitleg en realistische informatie

• Voorbereiding en ontspanningstechnieken

• Stapsgewijze blootstelling (exposure)

• Vertrouwen in de professional

• Herhaalde positieve ervaringen

Angst blijkt verbazingwekkend goed te trainen. Wat je leert bij de één, werkt vaak óók bij de ander.

Verschillen tussen vliegangst en tandartsangst

1. Abstract versus concreet

Vliegen roept vooral abstracte angsten op: hoogte, techniek, controleverlies.
Tandartsbezoeken zijn juist zintuiglijk: geluiden, geuren, aanrakingen — dat geeft een andere dynamiek.

2. Frequentie van confrontatie

Vliegen doe je (meestal) niet vaak. De tandarts zie je elk halfjaar.
Dat maakt tandartsangst lastiger te vermijden, maar ook makkelijker te doorbreken door herhaling.

3. Interactie met professionals

Piloten en crew zijn niet echt “jou aan het behandelen”.
Een tandarts juist wel, waardoor er veel ruimte is voor persoonlijk contact, uitleg en geruststelling — iets waar De Lieve Tandarts-praktijken bewust op inspelen.

4. Verwachte pijn

Bij vliegen gaat de angst zelden over pijn, bij de tandarts vaak juist wél.
Zelfs al doet moderne tandheelkunde vrijwel nooit pijn, de verwachting ervan kan al voldoende zijn om spanning op te roepen.

Hoe je beide angsten kunt doorbreken

1. Ademhaling als anker

Rustig ademen haalt je stresssysteem direct naar beneden.
Pro tip: 4 tellen in, 6 tellen uit — simpel en effectief.

2. Begrijp wat er gebeurt

Kennis geeft controle.
Bij vliegangst helpt uitleg over turbulentie.
Bij tandartsangst helpt uitleg over elke stap van de behandeling.

3. Bouw het stap voor stap op

Je brein leert door herhaling. Kleine stapjes, herhaald in een veilige setting, werken veel beter dan één grote sprong.

4. Kies voor een veilige professional

Bij vliegangst zijn dat gespecialiseerde trainingen.
Bij tandartsangst is dat een praktijk die écht begrijpt wat angst met iemand doet — precies waar De Lieve Tandarts voor staat.
We zijn momenteel met een partner bezig om een online programma te ontwikkelen dat mensen effectief helpt om hun angsten te overwinnen. We houden je op de hoogte!

Lees ook:

• Link naar de pagina over angst voor de tandarts

• Link naar hoe kies ik een lieve tandarts?

• Link naar ervaringen van patiënten

• Link naar een pagina over angstbehandelingen

  NB
  *Je amygdala is een soort rookmelder in je brein.

  💡 Wat doet een rookmelder?
  Hij gaat af zodra hij denkt dat er rook of vuur is. Soms klopt dat, soms slaat hij vals alarm omdat iemand net een tosti laat aanbranden.

  Zo werkt de amygdala ook:

  • Hij checkt de hele tijd of er gevaar is.

  • Als hij denkt dat er iets eng of bedreigend is, drukt hij meteen op de paniekknop.

  • Je hart gaat sneller, je spieren spannen aan, je voelt je onrustig.

  🔸 Het probleem?
  De amygdala is een beetje overenthousiast.
  Hij gaat soms af terwijl er niets aan de hand is — bijv. bij een spreekbeurt, een enge film, turbulentie in een vliegtuig of bij de tandarts.

  🔸 Het goede nieuws?
  Je kunt je amygdala trainen.
  Net als een rookmelder kun je hem leren beter onderscheid te maken tussen “eng maar veilig” en “echt gevaar”.

  Dus kort:
  👉 Je amygdala is het deel van je brein dat je helpt gevaar te herkennen, maar soms te snel in paniek raakt — en jij kunt hem leren rustiger te blijven.